Zehar-Errefuxiatuekin NAREren (Giza Eskubideen Defendatzaileak Babesteko Euskal Programa) koordinatzaile teknikoak El Salvadorren eta Costa Rican urtarrilaren 24tik otsailaren 3ra egindako jarraipen-bisitan parte hartu du. Euskal Ordezkaritzak, Eusko Jaurlaritzako Giza Eskubideen eta Biktimei Laguntzeko Zuzendaritza buru duela, eLankidetza eta Elkartasunerako Euskal Agentziaren, Eusko Legebiltzarraren eta Bakerako Lankidetza Batzarrea (BLB), Paz y Solidaridad Euskadi eta Euskadiko GGKEen Koordinakundearen parte-hartzea ere izan du.

El Salvadorren kasuan, giza eskubideen defendatzaileen egoerak okerrera egin du 2019tik, Nayib Bukele egungo gobernuaz jabetu denetik. 2022ko martxoaren 27an salbuespen-egoera ezarri izanak oso modu kezkagarrian larriagotu du herrialdean giza eskubideen defentsa. Salbuespenezko neurri bat, taldeak jazartzeko diseinatua, 34 aldiz luzatu da, eta gizarte zibil antolatua kriminalizatzeko erabiltzen ari dira. Demokrazia eta zuzenbide-estatua desegitearen aurrean gaude, baita konstituzio-berme oro etetearen aurrean ere. Sindikatuetako agintariak, lider sozialak, ingurumenekoak, feministak, sexu-aniztasunaren defendatzaileak, kazetariak, indigenak jazarpen politikoaren eta etengabeko mehatxuaren testuinguruan bizi dira.

El Salvadorreko oharra

Nikaraguaren kasuan, giza eskubideen defendatzaileen aurkako errepresioak nazioz haraindiko irismena du eta bere mugetatik haratago hedatzen da, azken sei urteetan Honduras, Argentina, Mexiko eta Costa Rica bezalako herrialdeetan handitzeko joerarekin. Costa Rican, erbesteratu nikaraguarrek, gainera, aurre egin behar diete nazioarteko babesa eskuratzeko dituzten zailtasunei eta errepresio politikoak eta erbesteak osasun fisiko eta emozionalean eragiten dituzten inpaktuei. Hiri-eremua erabat ixtea, zentsura eta nazionalitate nikaraguarra arbitrarioki kentzea dira Ortega – Murillo erregimenak ezarritako errepresio-neurrietako batzuk.

Nikaraguako oharra

Honako jakinarazpen hauetan Euskal Ordezkaritzaren kezka eta gomendio nagusiei buruzko informazio zehatzagoa aurki dezakezu.

Azkenik, Zehar-Errefuxiatuekin elkartasunetik gure babes eta elkartasun osoa adierazi nahi diegu indarkeriarik gabeko eta miseriarik gabeko bizitzaren alde egunero egiten duten erakunde, kolektibo eta komunitateei. Eskerrik asko guztioi bizitza duina defendatzeagatik.

• Nikaraguan etengabeko mehatxupean bizi diren edo bizitza babestera behartuta dauden giza eskubideen defendatzaileak kriminalizatzea eta etengabe jazartzea, eta haien osasun fisikoan eta emozionalean eragin larriak izatea.
• Nikaraguako biztanleek jasaten dituzten giza eskubideen urraketak: bizitzeko, integritate eta segurtasun pertsonalerako, adierazpen-askatasunerako, bilera baketsurako eta elkartzeko askatasunerako, jabetzak eta pentsioak konfiskatzeko, lurraldera sartzeko edo lurraldetik irteteko ukapena egiteko, etengabeko jazarpenerako, atxiloketa arbitrarioetarako eta behar bezalako bermerik gabe egindako epaiketetarako eskubideen erasoak eta abusuak.
• Giza eskubideen defendatzaileen aurkako errepresioa nazioz haraindikoa da, eta Nikaraguako mugetatik harago hedatzen da. Azken sei urteetan, gora egiteko joera izan du Hondurasen, Argentinan, Mexikon eta Costa Rican.
• Nikaraguako nazionalitatea arbitrarioki kentzea, errepresio politikorako tresna gisa, eta horrek eragin larria du bizi-proiektuetan, pertsonak apatridiara behartzen ditu eta nazionalitateari datxezkion eskubide guztiak kentzen dizkie, ondasunak konfiskatzeaz gain. Erakundeen datuen arabera, 500 pertsona inguruk jasan dute neurri hori, eta muturreko kalteberatasun-egoeran geratu dira.
• Duela gutxi, Daniel Ortegaren erregimena indartuko duen konstituzio-erreformak eskubideak berriro murriztea eta demokraziaren atzerakada handiagoa ekarriko luke.
• Espazio zibikoa erabat ixtea. Nikaraguako erakundeek erbestean emandako informazioaren arabera, irabazi-asmorik gabeko 5.500 erakunde baino gehiago itxi dira 2018an erregimenaren aurka hasitako protestetatik, eta haien ondasunak konfiskatu egin dira. Horietako batzuek Costa Rican berrantolatzea lortu dute.
• Zentsura gogorra eta adierazpen-askatasuna eta prentsa-askatasuna, kazetaritza-jarduna eta pentsamendu-zentroek ikerketa akademikoak egitea modu larrian mugatzea. Kazetari kritikoak eta independenteak “aberriaren traidore” izendatzen dituzte. 2018tik gaur arte, 283 kazetari daude erbestean.
• Neskatilen, emakumeen eta LGTBIQ+.  Herritarren aurkako indarkeriak. Erakundeen arabera, feminizidioek, sexu-indarkeriak (20.000 kasu baino gehiago haur eta nerabeengan 2019tik 2024ra) eta sexu-osasuneko programa eta zerbitzu integralak eskura ez dituzten haur eta nerabeen nahi gabeko haurdunaldiek gora egin dute abortua edozein egoeratan delitua den herrialde batean.
• Gazteen egoera, maila guztietan kalitatezko hezkuntza jasotzeko aukera murrizten zaielako, herritartasun kritikoaren sorrera mugatzeko tresna gisa.
• Giza eskubideen defendatzaileen eta, oro har, herritarren aurkako giza eskubideen urraketek irauten duten zigorgabetasuna, giza eskubideen eskualdeko eta nazioarteko instantziek salatu duten bezala.